Νηστεία
Η λέξη νηστεία προέρχεται από το αρνητικό μόριο «νη‑» και από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «ἐσθίω», δηλαδή «τρώω». Σημαίνει την πλήρη αποχή από κάθε τροφή, την ασιτία. Περίοδοι εκούσιας νηστείας με αποχή από ορισμένα είδη τροφών και ποτών (ή και με πλήρη αποχή από κάθε τροφή) καταγράφονται ιστορικά εδώ και χιλιετίες, ως πρακτική που σχετίζεται με λαϊκές παραδόσεις, πολιτισμούς, πολιτικές, θρησκευτικές ή πνευματικές τελετουργίες. Ο Πλάτωνας, ο Ιπποκράτης, ο Αριστοτέλης, ο Σωκράτης και πολλοί άλλοι μεγάλοι φιλόσοφοι ή θεραπευτές αναγνώριζαν τη συμβολή της νηστείας στην καλή υγεία και επίσης την εφάρμοζαν ως θεραπευτικό μέσο.
Η νηστεία για ιατρικούς λόγους (θεραπευτική νηστεία – Fasting Therapy) έχει μακρά παράδοση στην Ευρώπη. Στην παραδοσιακή ευρωπαϊκή ιατρική, αποτελούσε μια καθιερωμένη μέθοδο θεραπείας από την αρχαία ελληνική Ιπποκρατική σχολή. Έκτοτε, τη σύστηναν οι περισσότερες από τις πιο παλιές ευρωπαϊκές ιατρικές σχολές για τη θεραπεία πλήθους οξέων και χρόνιων ασθενειών. Στην Ευρώπη, χάρη στη δουλειά γιατρών όπως ο Otto Buchinger, ο Kraus και ο Franz-Xaver Mayr, η ιατρική (θεραπευτική) νηστεία άρχισε να προσελκύει έναν αυξανόμενο αριθμό ασθενών από το 1950 και μετά.
Κύριοι τύποι θεραπευτικής νηστείας
#1 Απόλυτη νηστεία (Total Fasting): πλήρης αποχή από την τροφή (νερό/τσάι κατά βούληση).
#2 Τροποποιημένη Θεραπευτική Νηστεία (Modified therapeutic fasting): 200-500kcal/ημέρα μέσω υγρών και νερού κατά βούληση.
#3 Δίαιτες που μιμούνται τη νηστεία (Fasting-Mimicking Diets, FMDs) – προτεινόμενη εφαρμογή στην ογκολογία: >50% μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων, χορτοφαγική, χαμηλή σε πρωτεΐνη και σάκχαρα και υψηλή σε λιπαρά φυτικής προέλευσης, με συμπληρωματική χορήγηση μικροθρεπτικών συστατικών. Συνήθης διάρκεια 2-5 συνεχόμενες ημέρες ανά μήνα.
#4 Διαλείπουσα Νηστεία (Intermittent Fasting): α) Εναλλαγή περιόδων ασιτίας ή μειωμένης θερμιδικής πρόσληψης κατά 60-70% και ημερών ελεύθερης σίτισης (η βάση για τη δημοφιλή δίαιτα 5:2, aka Alternate day fasting, ADF), β) Χρονικός περιορισμός στη λήψη τροφής μέσα στην ίδια ημέρα (Time-restricted feeding, TRF), μέθοδος που προϋποθέτει τον περιορισμό κατανάλωσης τροφών σε συγκεκριμένες περιόδους του 24ώρου, συνήθως για διάστημα από 8 έως 12 ώρες την ημέρα.
“Οι FMDs και οι θεραπευτικές νηστείες είναι τα σχήματα νηστείας που έχουν μελετηθεί περισσότερο, ιδιαίτερα στην ογκολογία”
Θεραπευτική νηστεία για την αντιμετώπιση και την πρόβλεψη ασθενειών – Σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα
Αυξανόμενα στοιχεία από πληθώρα επιδημιολογικών μελετών υποστηρίζουν τα οφέλη της νηστείας ως μεθόδου θεραπείας για την επιβράδυνση ή την πρόληψη των περισσότερων χρόνιων εκφυλιστικών και χρόνιων φλεγμονωδών νόσων. Οι FMDs υπό ιατρική επίβλεψη είναι αποτελεσματικές στη θεραπεία ρευματικών παθήσεων –οι ευεργετικές δράσεις της νηστείας που ακολουθείται από χορτοφαγικές δίαιτες έχουν επιβεβαιωθεί από τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές (Randomized Controlled Trials)–, καθώς και σε σύνδρομα χρόνιου πόνου και στο μεταβολικό σύνδρομο. Η νηστεία (ασιτία) και οι FMDs έχουν την ικανότητα να προάγουν την αναγέννηση μέσω μοριακών μηχανισμών, όπως η αυξημένη αυτοφαγία. Μελέτες αποδεικνύουν την σημασία της αυτοφαγίας όσον αφορά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής (healthspan) και την προαγωγή της μακροζωίας. Ο Ιάπωνας κυτταρικός βιολόγος Yoshinori Ohsumi τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής και Φυσιολογίας το 2016 για την ανακάλυψη μηχανισμών αυτοφαγίας.
Σε περιπτώσεις καρκίνου, ο συνδυασμός νηστείας ή FMDs με χημειοθεραπεία, ανοσοθεραπεία ή άλλες θεραπείες αντιπροσωπεύει μια ενδεχομένως πολλά υποσχόμενη στρατηγική για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας, την πρόληψη αντίστασης των καρκινικών κυττάρων στην θεραπεία και τη μείωση των παρενεργειών της θεραπείας για τον καρκίνο.
Επιδημιολογικές μελέτες και μελέτες σε ζώα και ανθρώπους ενισχύουν την άποψη ότι η χρόνια περιοδική νηστεία ή/και η FMD μειώνουν την κοιλιακή παχυσαρκία και είναι πιθανόν να έχουν δράσεις πρόληψης του καρκίνου και να πυροδοτούν την αντικαρκινική ανοσία!
Περί ασφάλειας
Η νηστεία συνεπάγεται σημαντικές μεταβολικές και κυτταρικές αλλαγές στον οργανισμό, που μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές δυσμενείς επιδράσεις, ιδιαίτερα σε άτομα φυσιολογικού βάρους, άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή (π.χ. διουρητικά, αντιπηκτικά, αντιψυχωσικά), άτομα που έχουν κακή θρέψη (υποσιτισμό), άνοια κ.λπ. Η νηστεία μπορεί να ενισχύσει διατροφικές διαταραχές (φόβος απώλειας του ελέγχου και αντιρροπιστική υπερφαγία τις ημέρες ελεύθερης σίτισης, που εκδηλώνεται συχνά ως επεισοδιακή υπερφαγία), μπορεί να οδηγήσει σε πρωτεϊνική ανεπάρκεια ή σε αλλεπάλληλες αυξομειώσεις βάρους μετά από την επιστροφή στη διατροφή χωρίς περιορισμούς, μπορεί να προκαλέσει δυσκολία συγκέντρωσης και εύκολη κόπωση.
ToPTiP: Οι αντενδείξεις στη θεραπευτική νηστεία πρέπει να ελέγχονται προτού ξεκινήσετε και η είναι σημαντικό η θεραπευτική νηστεία να πραγματοποιείται υπο την καθοδήγηση εξειδικευμένου γιατρού και διαιτολόγου. Ένα πρωτόκολλο θεραπευτικής νηστείας βασισμένο σε επιστημονικά στοιχεία και καταρτισμένο από ειδικό ώστε να διατηρήσει, να ενισχύσει και να αποκαταστήσει την υγεία σας μπορεί να σας εγγυηθεί ότι θα εφαρμόσετε τη συγκεκριμένη πρακτική με ασφάλεια, για την κατάλληλη χρονική διάρκεια και με θρεπτική σύσταση η οποία θα σας εξασφαλίσει το μάξιμουμ των ευεργετικών επιδράσεων χωρίς τις ανεπιθύμητες ενέργειες.
Με αγάπη
Χριστίνα
Δημοσιογραφική Επιμέλεια: Πάρης Κορμαρής
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
1. Bakker GC, van Erk MJ et al. An anti-inflammatory dietary mix modulates inflammation and oxidative and metabolic stress in overweight men: a nutrigenomic approach. Am J Clin Nutr 2010q 91:1044-59
2. Mariangeli CP, Jones PJ. Functional Food ingredients as adjunctive therapies to pharmacotherapy for treating disorders of metabolic syndrome. Ann Med 2010; 42:317-33
3. Alessio Nencioni, Irene Caffa, Salvatore Cortellino and Valter D. Longo. Fasting and cancer: molecular mechanisms and clinical application. Nature Reviews. Cancer
4. Morselli, E. et al. Caloric restriction and resveratrol promote longevity through the Sirtuin-1-dependent induction of autophagy. Cell Death Dis. 1, e10 (2010).
5. Fernandez, A. F. et al. Disruption of the beclin 1-BCL2 autophagy regulatory complex promotes longevity in mice. Nature 558, 136–140 (2018).
6. Andreas Michalsen, Chenying Li. Fasting Therapy for Treating and Preventing Disease –Current State of Evidence. Forsch Komplementmed 2013;20:444–453
